پیوست شش آیین نامه 2800

پیوست شش آیین نامه 2800 در قالب ضوابط و دستورالعمل‌هایی به نحوه صحیح اجرای بخش‌های غیر سازه‌ای ساختمان می پردازد تا سازه نهایی از مقاومت و ایمنی کافی در برابر زلزله برخوردار باشد. در این پیوست از دیوارهای خارجی، دیوارهای داخلی، راه پله، جان پناه، سقف کاذب، نما و غیره به عنوان اجزای غیرسازه ای ساختمان یاد می‌شود که می بایست براساس ضوابط و دستورالعمل های مشخص شده دراین پیوست مقاوم سازی شوند. این اجزا با توجه به نوع طراحی که دارند تحت تأثیر نیروهای مختلفی قرارگرفته که می تواند استحکام و یکپارچگی آنها را به چالش بکشد. لذا در این مطلب قصد داریم بر اساس ضوابط تدوین شده در این آیین نامه به بررسی مشخصات هر یک ازاین اجزا و روش‌های مهار آنها دراسکلت اصلی ساختمان بپردازیم.

ضوابط و الزامات لرزه ای دیوارها در پیوست شش آیین نامه 2800

در این بخش به بررسی دیوارهای خارجی و داخلی و ضوابط و الزامات لرزه‌ای در اجرای آنها می‌پردازیم که به صورت زیر است:

الزامات دیوار خارجی در پیوست شش آیین نامه 2800

از دیوارهای خارجی به عنوان یک حائل استفاده می‌شود تا فضای داخل ساختمان را از فضای بیرونی آن مجزا کنند. نوع اتصالات مورد استفاده دراجرای این دیوارها باید به گونه ای باشد که به آنها اجازه حرکت داخل صفحه را بدهد. بعلاوه این اتصالات باید به نحوی اجرا شوند که دیوارها از قابلیت مهار خارج از صفحه برخوردارباشند. از طرف دیگر فواصل به وجود آمده در بین این دیوارها و قاب ساختمان می بایست به وسیله مواد مقاوم در برابر نفوذ رطوبت همچون پشم سنگ پوشانده شوند.

همچنین استفاده از شبکه الیاف در طراحی این دیوارها می تواند به استحکام و یکپارچگی آنها کمک زیادی کند و مانع از ترک خوردگی آنها شود. استفاده از اتصالات کشویی در کناره‌ها به صورت سرتاسری از دیگر ضوابط مهم دراجرای این دیوارها طبق پیوست شش آیین نامه 2800 است.

الزامات تیغه یا دیوار داخلی در پیوست شش

دیوارهای داخلی که با عنوان تیغه نیز شناخته می‌شوند به منظور جداسازی فضای داخلی ساختمان مورد استفاده قرار می‌گیرند. از آن جایی که تیغه ها جزو اجزای آسیب پذیر ساختمان به شمار می روند، اجرای صحیح و اصولی آنها از اهمیت بالایی برخورداراست. خرابی این تیغه ها در اثر زلزله می تواند با خسارت‌هایی همراه باشد؛ مخصوصاً در مواقعی که ازآنها به عنوان مهار جانبی قفسه ها، لوله کشی، اتاقک‌های الکتریکی و غیره استفاده می شود.

اجرای این تیغه ها همانند دیوارهای خارجی باید به صورت مجزا از سقف و ستون ها باشد و فضای خالی به وجود آمده در اتصال آنها می بایست با مواد تراکم پذیر همچون پشم سنگ پوشانده شود. همچنین طبق پیوست شش آیین نامه 2800 در طراحی این تیغه ها جهت افزایش یکپارچگی و جلوگیری از ترک خوردگی آنها می توان از شبکه الیاف استفاده کرد. استفاده ازاتصالات کشویی به صورت سرتاسری و تراز سقف از دیگر ضوابط مهم دراجرای این تیغه هاست.

ضوابط و الزامات لرزه ای نمای ساختمان در پیوست شش آیین نامه 2800

الزامات لرزه ای نمای ساختمان برای هر دو حالت نمای داخلی و خارجی آن قابل اجرا بوده که در این بخش به بررسی آنها می پردازیم.

الزامات نمای داخلی در پیوست شش

این نماها همان طور که از عنوان آنها پیداست در داخل ساختمان و بر روی اجزا و بخش‌های داخلی آن اجرا می شوند. نماهای داخلی نسبت به لرزش و جابجایی حساس بوده و همین امر نیز می تواند با ایجاد ترک های داخل صفحه در آنها همراه باشد. همچنین شتاب وارده بر نماهای داخلی می تواند سبب جداشدگی خارج از صفحه این نماها و تغییرمکان آنها شود. در اجرای مستقیم این نماها بر روی دیوارهای برشی، میزان آسیب پذیری آنها در برابر زلزله بیشتر شده که این مسئله شامل دیگر اعضای سازه که ممکن است تحت جابجایی بزرگ قرار بگیرند نیز می شود. همچنین رعایت الزامات لرزه ای در جداسازی دیوارها باعث افزایش مقاومت و ایمنی نماهای داخلی نصب شده بر روی آنها در برابرآسیب های احتمالی می شود.

الزامات نمای خارجی در پیوست شش آیین نامه 2800

نمای خارجی ساختمان به دو صورت نمای چسبانده شده و نمای مهار شده مورد استفاده قرار می گیرد. نماهای آجری، سنگی و سرامیکی و نماهای سیمانی که با توری های فلزی یا مش الیاف مسلح شده اند و به دیوار چسبانده می شوند در دسته نماهای خارجی چسبانده شده قرار می گیرند. در اتصال این نماها به دیوار، مهار پشت بندی مورد استفاده در اجرای آنها باید توانایی تحمل نیروهای لرزه ای افقی بر اساس استانداردها را داشته باشد.

نماها حساسیت بالایی به لرزش و جابجایی دارند، و در صورت عدم مقاوم‌سازی، ممکن است ترک خورده و یا از مکان خود منحرف شوند. انواع نماها از جمله نماهای آجری، سنگی، شیشه‌ای، سرامیکی، بتنی پیش‌ساخته، کامپوزیتی و نماهای سیمانی که با الیاف تقویت شده در دیوار مهار می‌شوند، جزو نماهای خارجی مهار شده محسوب می‌شوند. این نماها اهمیت بسیاری در افزایش مقاومت سازه‌ها در برابر زلزله دارند و باید به وسیله‌های مربوطه مقاوم‌سازی شوند. بر طبق پیوست شش آیین‌نامه 2800، نماها باید توانایی تحمل بارهای ناشی از وزن خود، بارهای حاصل از شتاب افقی داخل صفحه و بارهای حاصل از شتاب افقی خارج از صفحه و بارهای قائم ناشی از زلزله را داشته باشند.

ضوابط و الزامات لرزه ای سقف کاذب در پیوست شش

سقف‌های کاذب براساس نحوه اتصال به سقف از چهار دسته مختلف تشکیل می‌شوند. گروه یک،  این گروه جز سقف‌های بتنی یا فلزی که با چسب یا اتصالات مکانیکی به سقف متصل می‌شوند. گروه دو،  از صفحات گچی، چوبی است که اتصال آنها از طریق نگهدارنده‌های فلزی یا چوبی می‌باشد و فاصله آنها از سقف کمتر از 60 سانتیمتر است. گروه سه، صفحات فلزی، گچی و چوبی می‌باشند. البته سقف‌های کاذب متشکل از توری‌های فلزی نیز درهمین دسته بندی قرارمی گیرند.

دسته چهارم نیز به سقف های یکپارچه اختصاص داده می شود که دارای سازه نگهدارنده مستقل بوده و همراه با تجهیزات مکانیکی و روشنایی اجرا می‌شوند. در اجرای سقف‌های کاذب طبق پیوست شش آیین نامه 2800 کاهش فاصله آویزهای سقف نسبت به هم می تواند شتاب قائم ناشی از زلزله در بالکن های طره را کنترل کند. در سقف‌های کاذب با مساحت زیر 13 متر مربع که به وسیله دیوارها مهار شده اند اجرای ضوابط لرزه ای الزامی نیست. همچنین استفاده از مهاربندی بیشتر می‌تواند یک راهکار مناسب برای مهارسقف‌های سنگین لایه گچی در ارتفاعات مختلف باشد.

ضوابط و الزامات لرزه ای جان پناه ها در پیوست شش آیین نامه 2800

بر اساس این آیین نامه ضوابطی برای جان‌پناه‌ها تدوین کرده که ارتفاع حداقل 1.2 متری برای این مکان‌ها تعیین می‌کند. در این حالت، ستون‌های پیرامون بام می‌توانند ارتفاعی تا 1.35 متر داشته باشند تا لرزه‌های جان‌پناه را کنترل کنند. کوتاه کردن طول آزاد دیوارهای جان‌پناه با وادار در فواصل بین ستون‌ها مقاومت در برابر بارهای خارج از صفحه را افزایش می‌دهد. همچنین، تسلیح دیوارها با میلگرد در فواصل 1 متری و مهار آنها در دال سقف می‌تواند لرزه‌های جان‌پناه را به حد زیادی مهار کند. برای ایمنی بیشتر جان پناه ها به ویژه در هنگام زلزله لازم است که وال پست جان پناه پشت بام در محل نصب شود تا بتوان خطری عابرین و افراد در حال فرار را در هنگام زلزله تهدید نکند.

ضوابط و الزامات لرزه ای راه پله ها در پیوست شش

راه پله های مورد استفاده در طراحی ساختمان به دو دسته راه پله های سازه ای و غیرسازه‌ای تقسیم‌ بندی می شوند. راه پله های سازه‌ای بخشی از اسکلت اصلی ساختمان بوده، در حالی که راه پله های غیرسازای را نمی توان جزو بخش های اصلی آن دانست. در اتصال راه‌پله‌ها به سازه اصلی ساختمان، باید تأثیرات آنها بر باربری لرزه‌ای و نیروهایی که این اجزا به تیرها و ستون‌ها مجاور خود وارد می‌کنند را مد نظر قرار داد. با توجه به نتایج به‌دست‌آمده، می‌توان به مدل‌سازی اجزای راه‌پله مانند دال بتنی، پاگردها و شمشیری‌ها پرداخت. البته این کار طبق پیوست شش آیین نامه 2800 باید در دو مرحله انجام شود. مرحله اول بدون در نظر گرفتن سختی اجزای پله و مرحله دوم با در نظر گرفتن آن که با اتمام محاسبات می توان راه پله مورد نظر را طراحی کرد.

روش ها مرسوم و قدیمی مهار دیوار در پیوست شش آیین نامه 2800

دیوارهای غیرسازه‌ای برعکس بخش‌های اصلی سازه در برابر نیروهای جانبی از مقاومت کافی برخوردار نبوده و مقاوم سازی این دیوارها می تواند به استحکام و یکپارچگی آنها در برابر زلزله کمک زیادی کند. روش‌های بسیاری جهت مهار دیوارهای غیر سازه‌ای وجود دارد که در آنها از مصالح مختلفی استفاده می شود. از جمله این روش‌ها می توان به اجرای وال پست در دیوارهای غیرسازه ای اشاره کرد که به دو صورت عمودی و افقی و با استفاده از وادار و تیرک صورت می گیرد. طبق آیین نامه 2800 اجرای صحیح وادار و تیرک در مهار دیوارها نیازمند رعایت یک سری ضوابط و دستورالعمل ها بوده که در این بخش به معرفی آنها می پردازیم.

ضوابط اجرای وادارها در دیوار در پیوست شش آیین نامه 2800

وادارها از مصالح مهم و کاربردی در مقاوم سازی دیوارهای غیر سازه‌ای هستند که به صورت قائم در طراحی دیوارها مورد استفاده قرار می گیرند. این مصالح دارای مقطع فولادی یا بتنی بوده که جهت مهار دیوار در برابر نیروهای خارج از صفحه استفاده می‌شوند. اجرای صحیح وادارها در دیوار نیازمند رعایت یک سری اصول و ضوابط بوده که دراین بخش به معرفی آنها می پردازیم. در دیوارهایی با طول بالاتر از 4 متر استفاده از وادار الزامی است.

اتصال وادارها به بخش اصلی سازه باید به دو صورت مفصلی و کشویی انجام شود. طبق پیوست شش آیین نامه 2800 از اتصال مفصلی برای نصب وادار به کف سازه و از اتصال کشویی برای نصب آن به زیر تراز سقف استفاده می شود. در دیوارهای خارجی استفاده از پشم سنگ برای پوشش سطح وادار الزامی است تا از نفوذ رطوبت به داخل دیوار جلوگیری شود. همچنین برای جلوگیری از ترک خوردگی های احتمالی دیوار می توان از لایه مش الیاف بر روی آنها استفاده کرد.

ضوابط اجرای تیرک ها در دیوار در پیوست شش

تیرک ها از دیگر مصالح کاربردی در مقاوم سازی بوده که به صورت افقی در طراحی دیوارهای غیر سازه ای قرار می گیرند. این مصالح دارای مقطع فولادی یا بتنی بوده که جهت کاهش ارتفاع آزاد دیوار مورد استفاده قرار می گیرند. اجرای صحیح تیرک ها در دیوار نیازمند رعایت ضوابط و دستورالعمل هایی است که در این بخش به معرفی آنها می پردازیم. استفاده از تیرک ها در دیوارهایی با ارتفاع بالاتر از 3.5 متر الزامی است.

جهت جداسازی بهتر دیوارها از قاب سازه ای می توان از یک وادار انتهایی استفاده شود. طبق پیوست شش آیین نامه 2800 اجرای تیرک بر روی دیوار باید به گونه ای باشد که این اجزا به صورت کامل بر روی دیوار جای بگیرد و از سمت دیوار فوقانی هیچ بار ثقلی بر آن وارد نشود. در نصب انتهای تیرک به ستون سازه باید به این نکته توجه شود که این اتصال از قابلیت جابجایی در راستای دیوار برخوردار باشد.

روش های نوین مهار دیوار در پیوست شش آیین نامه 2800

علاوه بر روش‌های قدیمی و مرسوم مهار دیوار، روش‌های نوین و کاربردی برای مقاوم‌سازی وجود دارند. در اجرای این روش‌ها از مصالح نوین با ویژگی‌ها و قابلیت‌های بسیار استفاده می‌شود. مسلح کردن دیوارهای غیرسازه‌ای با استفاده از شبکه‌های الیاف و همچنین مسلح کردن آنها با FRP، از متداول‌ترین روش‌ها برای تقویت این دیوارها می‌باشد. ضوابط و دستورالعمل اجرای این روش‌ها در آیین‌نامه 2800 مورد اشاره قرار گرفته‌اند. در ادامه به معرفی و بررسی بیشتر این ضوابط خواهیم پرداخت.

ضوابط مسلح کردن دیوار با شبکه الیاف در پیوست شش

مسلح کردن دیوار با شبکه الیاف از روش‌های نوین در مقاوم سازی و مهار لرزه‌ای دیوارهای غیرسازه‌ای بوده که سبب افزایش یکپارچگی و استحکام آنها می‌شود. در اجرای این روش به دلیل نوع خمش دیوار هیچ محدودیت طولی وجود ندارد و دیگر نیازی به استفاده از وادار نیست. همچنین، نوارهای الیاف شیشه یا کربن برای پوشش دیوارها به کار می‌روند. استفاده از پلاستر باعث پوشانده شدن  کامل نوار های مش می‌شوند. با توجه به ضوابط و دستورالعمل‌های اجرایی در پیوست شش آیین‌نامه 2800، اجرای این روش با پوشاندن سطح دیوار با لایه اول پلاستر آغاز می‌شود.

سپس از نبشی‌هایی در بالا و پایین دیوار استفاده می‌شود تا دیوار در برابر نیروی‌های خارج از صفحه مهار گردد. البته در صورتی که سازه دارای کف سازی با حداقل ضخامت 50 میلیمتر باشد نیازی به نبشی پایینی نیست. نوع پلاستر یا مواد پاششی استفاده شده بر روی دیوار ممکن است به تطبیق با نوع مش الیاف مورد استفاده در طراحی آن تغییر کند. بدین صورت که برای پلاسترهای سیمانی می بایست از مش الیاف شیشه ای (توری های فایبرگلاس) از نوع AR-glass با خاصیت ضد قلیا استفاده کرد. از طرف دیگرمش الیاف E-glass برای کار با پلاسترهای گچی مناسب هستند.

ضوابط مسلح کردن دیوار با FRP در پیوست شش آیین نامه 2800

در مسلح کردن دیوار به روش FRP از نوارهای قائم جهت مقاوم سازی دیوارها استفاده می‌شود. این روش به پایدارسازی دیوارها در برابر نیروهای خارج از صفحه کمک زیادی می‌کند. نحوه اجرای اتصالات به تیر و ستون در این روش مشابه روش شبکه الیاف است. برای اطلاعات بیشتر می‌توانید به نشریه 714 مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی مراجعه نمایید. باید توجه داشت که اجرای این روش در مقاوم‌سازی دیوارها با هزینه‌های بالایی همراه است. این موضوع ممکن است برای همه مقرون به صرفه نباشد.

مسلح کردن دیوار با شبکه الیاف با روش وال مش

طبق پیوست شش آیین‌نامه 2800، استفاده از شبکه‌های الیاف در طراحی دیوارهای غیرسازه‌ای باعث افزایش استحکام و مقاومت آنها در برابر لرزه‌ها و نیروهای جانبی می‌شود. در مهار این دیوارها، از روش‌ها و الیاف مختلفی استفاده می‌شود. یکی از متداول‌ترین این روش‌ها، استفاده از الیاف شیشه‌ای (مش فایبرگلاس) در روش وال مش می‌باشد. روش وال مش امروزه به عنوان یک نسل نوین وال پست در مقاوم سازی دیوارهای غیرسازه‌ای شناخته می‌شود. این روش نسبت به روش‌های قدیمی و مرسوم مهار دیوار از مزایا و قابلیت‌های بسیاری برخوردار است.

روش وال مش به افزایش استحکام و یکپارچگی دیوارها منجر می‌شود. این اقدام با کاهش بارمرده ساختمان، پایداری بیشتر سازه در برابر زلزله را فراهم می‌کند. در روش وال مش، اجرای میلگردهای بستر، وادارها و تیرک ها لازم نیست. این موضوع منجر به صرفه‌جویی در هزینه‌ها و افزایش سرعت تیم اجرایی در تحویل پروژه می‌شود. اجرای وال مش، بر عکس روش‌های قدیمی مهار دیوار، به تیم اجرایی حرفه‌ای نیاز ندارد. این روش باعث افزایش مقاومت حرارتی و رطوبتی دیوار می‌شود و از ایجاد ترک در سطح آن جلوگیری می‌کند.