وال پست جان پناه پشت بام چگونه اجرا می شود؟

جان پناه به عنوان یکی از اجزای غیر سازه‌ای شناخته می شود که می تواند در لبه پشت بام، پل ها و بسیاری از فضاهای دیگر که احتمال سقوط افراد وجود دارد، مورد استفاده قرار گیرد. جان پناه ها می توانند با مصالح مختلفی از جمله بتن، آجر، بلوک، فلز، چوب و … ساخته شوند و ایمنی را در فضا چندین برابر کنند. برای ایمنی بیشتر جان پناه ها به ویژه در هنگام زلزله لازم است که وال پست جان پناه پشت بام در محل نصب شود تا بتوان خطری عابرین و افراد در حال فرار را در هنگام زلزله تهدید نکند. اجرای دقیق وال پست جان پناه پشت بام مستلزم در نظر داشتن قوانین اجرایی وال پست و همچنین درک جزئیات جان پناه است. در این مقاله قصد بررسی دقیق وال پست جان پناه پشت بام، انواع جان پناه و همچنین جزئیات اجرایی این اجزای غیر سازه ای را با ایمنی بالا داریم.

آشنایی با دیوار جان پناه ساختمان

جان پناه در مهندسی عمران یک دیوار یا حافظ کوتاه تعریف می شود که می تواند برای لبه سقف ها، بالکن ها، راه پله ها، پل ها و دیگر فضاهای مرتفع مورد استفاده قرار می گیرد. هدف اصلی استفاده از جان پناه، ایجاد ایمنی و جلوگیری از سقوط افراد یا اشیاء مرتفع به پایین است. از قدیم تا به امروز با تغییر قوانین آتش نشانی، جان پناه ها نیز تغییر بسیار زیادی کرده‌اند. به گونه ای که آن ها ضمن ایجاد فضای ایمن برای حضور افراد، می توانند زیبایی آن فضا را با معماری های نوین چندین برابر کنند. شاید طراحی و ساخت جان پناه به یک امر ساده تلقی شود، این در حالی است که این موضوع کاملا اشتباه بوده و اجرای دیوار جان پناه ساختمان باید با دقت و ایمنی بالا انجام شود. انتخاب نوع و طراحی جان پناه باید با ضوابط اجرایی آیین نامه ساختمان و نقشه افراد دارای صلاحیت انجام شود. همچنین اجرای وال پست جان پناه پشت بام برای افزایش ایمنی این اجزای غیر سازه ای در پشت بام ها بسیار ضروری بوده و باید حتما به آن ها توجه شود.

الزام استفاده از وال پست را باید جدی گرفت!

وال پست در هر یک از اجزای غیر سازه ای ساختمان ها مورد نیاز است. متاسفانه بسیاری از حوادث اخیر در زلزله ها به دلیل عدم مهار لرزه ای این اجزای غیر سازه ای بوده است. وال پست جان پناه پشت بام و هر جان پناه دیگری که در ساختمان اجرا می شود، اهمیت بسیار زیادی دارد. چرا که سقوط جان پناه در هنگام زلزله می تواند باعث خطرات جانی بسیار زیادی شود. این در حالی است که جان پناه یک عضو غیر سازه ای است و نمی تواند در برابر زلزله عملکرد خوبی از خود نشان دهد. اجرای وال پست جان پناه پشت بام نه تنها یک الزام قانونی است، بلکه یک الزام اخلاقی نیز می باشد. به ویژه اگر جان پناه ها در ساختمان های قرار گرفته روی گسل و مناطق زلزله خیز اجرا شده باشند.

لزوم مهارسازی دیوارهای غیرسازه‌ای پس از زلزله سرپل ذهاب که حاشیه‌ها را به متن آورد!

با وجود اینکه به ادعای بسیاری از دولتمردان، کرمانشاه رتبه اول بازسازی و مقاوم سازی ساختمان ها را از آن خود کرده بود، زلزله کرمانشاه در سال 1396 توانست خسارات بسیار زیادی را به جان و مال مردم وارد کند. این موضوع به واسطه عدم مقاوم سازی صحیح ساختمان ها در برابر زلزله اتفاق افتاد و نتیجه تلخ آن، از دست رفتن جان بسیاری از هموطنان بود. با وجود اینکه اسکلت ساختمان های سرپل ذهاب توانسته بود در برابر نیروی بی رحم زلزله مقاومت کند، اما در نهایت اجزای غیر سازه ای مانند دیوارها تخریب شدند و روی سر مردم آوار گردیدند.
با توجه به لزوم مهارسازی دیوارهای غیر سازه ای پس از زلزله سرپل ذهاب، پیوست ششم استاندارد 2800 با تلاش مهندسان ابلاغ شد که شاهد تغییرات بسیار زیادی در این استاندارد برای مهار لرزه ای ساختمان ها بوده و هستیم. در این استاندارد، نه تنها اجرای وال پست در ساختمان ها به یک الزام تبدیل شده است، بلکه روش های نوین مهار لرزه ای در ساختمان‌ها نیز شرح داده شده تا بتوان با ایمنی بالا آن ها را برای ساختمان ها اجرا نمود.

آشنایی با 6 نوع دیوار جان پناه ساختمان

دیوار جان پناه ساختمان اغلب به عنوان یک دیوار یکپارچه شناخته می شود، اما می توان بسته به سبک معماری با مصالح و روش های دیگری نیز این دیوارها را در محیط ها اجرا کرد و شاهد تاثیر زیبایی بیشتر آن بود. دیوارهای جان پناه ساختمان ها را می توان از نظر نحوه طراحی به انواع زیر تقسیم بندی کرد.

1. جان پناه منفذدار

جان پناه منفذدار یک نوع جان پناه زیباست که در بدنه خود دارای یک سری منافذ باز و روزنه های جذاب است. این نوع جان پناه امکان ورود باد و نور را به فضا می دهد و نقش مهمی را در زیباسازی فضا دارد. به دلیل اینکه امکان مشاهده فضای بیرون به واسطه این جان پناه وجود دارد، معمولا آن را برای فضاهای خاص مانند بالکن ها مورد استفاده قرار می دهند.

2. جان پناه یکپارچه یا پیوسته

متداول ترین نوع جان پناه دیوار که در اکثر ساختمان ها به کار می رود، جان پناه یکپارچه یا پیوسته است. وال پست جان پناه پشت بام برای این نوع جان پناه به راحتی قابل اجرا است. این دیوار مانند دیوارهای دیگری از سازه ساخته می شود و می تواند به عنوان یک مانع کامل برای ورود نور، گرد و غبار و محصولات دیگر از بیرون شود. ایمنی بسیار بالا، حفظ حریم خصوصی و محافظت از فضا در برابر نور و باد از جمله ویژگی های این نوع جان پناه محسوب می شوند.

3. جان پناه نرده‌ای

یکی دیگر از انواع جان پناه که بیشتر برای راه پله مورد استفاده قرار می گیرد، جان پناه نرده ای است. این نوع جان پناه ها معمولا از جنس فلز یا چوب هستند که از خطر سقوط افراد جلوگیری می کنند، ولی گزینه خوبی برای حفظ حریم خصوصی نیستند. این جان پناه ها به واسطه ایجاد امکان عبور نور و باد برای فضاهای مختلف که نیاز به عبور نور و باد است، مورد استفاده قرار می گیرند.

4. جان پناه سرپوش دار

جان پناه سرپوش دار در واقع نوعی جان پناه است که از یک قسمت اضافی به عنوان پوشش نیز استفاده می کند. این سرپوش معمولا از مواد مختلفی مانند سنگ، فلز و بتن ساخته می شود و در بالای جان پناه قرار می گیرد تا زیبایی و محافظت حداکثری را در برابر تغییرات آب و هوایی و رطوبت به وجود آورد.

5. جان پناه شیب‌دار

جان پناه شیب دار برای سازه های صنعتی انتخاب بسیار خوبی است. این نوع جان پناه به دلیل داشتن شیب می تواند از تجمع آب باران و برف در پشت بام جلوگیری کند. این موضوع استحکام ساختمان را به همراه داشته و اجازه نمی دهد آب وارد ساختمان ها شود. از این رو اجرای این نوع جان پناه در مناطق باران خیز می تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد.

6. جان پناه پلکانی

جان پناه پلکانی با نرده های اریب شکل و به صورت پله پله اجرا می شوند. این نوع جان پناه هم زیبایی ظاهری ساختمان ها را حفظ می کند، هم باعث بلندتر جلوه دادن ساختمان و زیباتر شدن آن خواهد شد.

چه مصالح اولیه‌ای برای ساخت دیوار جان پناه استفاده می‌شود؟

به منظور ساخت دیوار جان پناه در پشت بام و فضاهای دیگر، می توان از مصالح مختلفی استفاده کرد. بدیهی است که باید برای هر نوع جان پناه از وال پست نیز استفاده کرد و این موضوع برای اجرای وال پست جان پناه پشت بام اهمیت بسیار بیشتری پیدا می کند. از جمله مصالح اولیه ای که برای ساخت دیوار جان پناه ها استفاده می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• بتن

  بتن ساختار با دوام و محکمی را برای جان پناه پشت بام به وجود می آورد و باعث افزایش ثبات و مقاومت در برابر بار و نیروهای خارجی می گردد. اجرای وال پست جان پناه پشت بام برای این نوع جان پناه ها بسیار متداول است.

• آجر یا بلوک های بنایی

  وال پست جان پناه پشت بام می تواند برای جان پناه های آجری و بلوکی نیز اجرا شود. این نوع مصالح چندان مقاوم نیستند، اما در صورت اجرا می‌توانند با روش های مختلف مقاوم سازی شوند.

• فلز

  فلزات مختلفی مانند فولاد و آلومینیوم می توانند برای ساخت جان پناه ها استفاده شوند و فضای زیبایی را به وجود آورند. با این حال باید دقت زیادی برای استفاده از فلز برای جان پناه ها وجود داشته باشد تا خطر جدی افراد را تهدید نکند.

• سنگ

  اگر علاوه بر اجرای دیوار جان پناه نیاز به زیباسازی محیط نیز باشد، می توان از سنگ استفاده کرد. سنگ های مختلفی مانند مرمر، گرانیت و سنگ های آهکی می توانند برای ساخت انواع جان پناه استفاده شوند.

• شیشه

  شیشه های نشکن مانند سکوریت می توانند برای ساخت جان پناه استفاده شوند. در چنین حالتی امکان اجرای وال پست جان پناه پشت بام وجود ندارد. ولی در ساختمان های جدید و مدرن در برخی از فضاها می توان از جان پناه شیشه ای استفاده کرد که نور و چشم انداز بیرونی را به بهترین شکل قابل مشاهده می کند.

• چوب

  چوب از جمله مصالح مناسب برای اجرای جان پناه است که ضمن حفظ زیبایی ظاهری، به کیفیت جان پناه پشت بام نیز کمک می کند. وال پست جان پناه پشت بام برای جان پناه های چوبی قابل اجرا نیست. بنابراین، فقط باید در مواردی که نیاز به ایجاد ظاهر زیباست از این نوع جان پناه استفاده کرد که البته معمولا قابلیت تحمل نیروهای بسیار زیاد را ندارد.

چگونگی مهار لرزه‌ای با وال پست جان پناه ساختمان مطابق ضوابط آیین نامه 714

لزوم اجرای وال پست جان پناه پشت بام برای مهندسین قابل درک است. چرا که تخریب این جزء غیر سازه ای در ساختمان در هنگام زلزله باعث به خطر افتادن جان بسیاری از مردم خواهد شد. کلیه مهندسی ساختمان ها باید مراحل نصب وال پست جان پناه پشت بام را در آیین نامه نشریه 714 و بند 12-4 مشاهده نمایند. کلیه نقشه های اجرایی در نظر گرفته شده در این بخش می توانند به کمک مهندسین برای طراحی و اجرای وال پست جان پناه پشت بام بیایند.
با توجه به ضوابط این آیین نامه، لازم است که حداقل ارتفاع جان پناه ها 1.2 متر در نظر گرفته شود. می توان در چنین حالتی ستون های پیرامونی بام را تا ارتفاع 1.35 متر ادامه داد. ستون ها در فواصل 4 متر نیاز به اجرای وادار را دارند. دیوار جان پناه میان وادار باید با کمک میلگرد بستر یا تسمه برای تامین پایداری مورد نیاز جان پناه ها مهار شود. با توجه به اینکه جابجایی نسبی در جان پناه وجود ندارد، نیازی به جداسازی دیوار از وال پست یا ادامه ستون نیست. همچنین باید اتصال وال پست به کف به صورت گیردار باشد. در تصور زیر نحوه اجرای وال پست جان پناه پشت بام مطابق با آیین نامه 714 توضیح داده شده است.

دیوار جانپناه در چه موقعیت‌ و مکان‌هایی استفاده می‌شود؟

دیوار جان پناه در هر موقعیتی که امکان سقوط افراد یا اجسام به سمت پایین وجود داشته باشد، قابل استفاده است. بدیهی است که اجرای وال پست جان پناه پشت بام، فقط مختص پشت بام نبوده و برای هر فضایی که جان پناه اجرا شود مورد استفاده قرار می گیرد.

• لبه پشت بام ساختمان ها
• لبه بالکن ساختمان های مسکونی، تجاری و اداری
• کنار راه پله ها
• کنار پل های بزرگ و کوچک
• لبه سطوح نصب تجهیزاتی مانند سیستم های برودتی، پنل های خورشیدی، آنتن های تلویزیونی و مخابراتی و …
• لبه سطوح مرتفع مانند سطوح موجود در استادیوم ها، سالن های تئاتر، سینماها یا سالن های اجتماعات
• لبه دیوارهای حائل ساختمان ها
• لبه سطوح مجاور و در حاشیه آب مانند سطوح کنار سدها، رودها، دریاچه ها و دریاها
• لبه سازه های صنعتی چند طبقه مانند سازه های کارخانجات فولاد، سکوهای نفتی، پالایشگاه ها و …
• عرشه و طبقات و سطوح مرتفع کشتی های بزرگ باربری و انسانی

دیوار جان پناه و مهمترین مزایایی که شاید ندانید!

هدف اصلی اجرای دیوار جان پناه در ساختمان و فضاهای دیگر، افزایش ایمنی است. اما این دیوارها به غیر از این موضوع می توانند مزایای زیاد دیگری را نیز به همراه داشته باشند که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

1. جلوگیری از نفوذ رطوبت به سقف ساختمان

   وال پست جان پناه پشت بام می تواند با جلوگیری از جمع شدن آب باران و رطوبت در پشت بام، اجازه نفوذ رطوبت به سقف ساختمان و آسیب به آن را ندهد.

2. محافظت از سقف در مقابل ریزش

   به دلیل نقش محافظتی جان پناه پشت بام برای سقف، احتمال ریزش سقف با وجود این جان پناه به حداقل می رسد. به خصوص اگر از وال پست جان پناه پشت بام استفاده شود.

3. زیبایی بخشیدن به نمای ساختمان

   جان پناه پشت بام می تواند با سبک های معماری مختلف اجرا شود و زیبایی فوق العاده ای را به نما بدهد. حتی دیده می شود که جان پناه ها می توانند ارتفاع نمای ساختمان را بلندتر نشان دهند.

4. پیشگیری از سقوط افراد و تجهیزات

   در صورتی که جان پناه با ارتفاع حداقل 1.2 متر در نظر گرفته شود، از سقوط افراد و تجهیزات مختلف جلوگیری می کند.

5. پنهان کردن هر نوع وسیله در پشت بام

   اگر نیاز به قرار دادن وسایل مختلف در پشت بام و حفظ حریم خصوصی را دارید، می توانید از جان پناه استفاده کرد. در این صورت هر نوع وسیله ای در پشت بام با وجود جان پناه پنهان می شود.

6. محافظت از ورود گرد و غبار به پشت بام

   جان پناه ها می توانند از ورود گرد و غبار به پشت بام جلوگیری کنند و نگهداری و تمیزکاری پشت بام را ساده تر نمایند. در واقع اگر از جان پناه های پیوسته استفاده شود، احتمال ورود گرد و غبار به پشت بام به حداقل می رسد.

7. دوام بالا در مقابل ضربات و فشارهای احتمالی و وزش باد

   وال پست جان پناه پشت بام دوام بالایی در مقابل ضربان و فشارهای احتمالی دارد. می توان برای جلوگیری از وزش باد و کاهش بارهای جانبی از وال پست جان پناه پشت بام نیز استفاده کرد تا احتمال تخریب به حداقل برسد و بتوان شاهد دوام بالای جان پناه نیز بود.

8. ایجاد حریم خصوصی

   جان پناه می تواند یک حریم خصوصی مناسب را برای شما جهت حضور در پشت بام به وجود آورد. این موضوع به ویژه زمانی که از روف گاردن در پشت بام استفاده کرده باشید، اهمیت بیشتری پیدا می کند.

معایب و محدودیت های وجود دیوار جان پناه

اگرچه اجرای جان پناه در پشت بام می تواند مزایای زیادی را به همراه داشته باشد، اما اجرای آن بدون عیب نیز نبوده و می تواند هزینه اضافه را به همراه داشته باشد. با این حال حتی با وجود معایب دیوار جان پناه، باید مطابق با ضوابط ساختمان سازی و آتش نشانی این دیوار در محل های مورد نیاز اجرا گردد. از جمله مهم ترین معایب استفاده از دیوار جان پناه می توان به موارد زیر اشاره کرد.

• هزینه برای اجرا

  ساخت و اجرای جان پناه و وال پست جان پناه پشت بام می تواند هزینه اجرایی بالایی داشته باشد. چرا که نیاز به استفاده از مصالح مختلفی است که هر کدام باعث افزایش هزینه اجرای جان پناه می گردد. متاسفانه همین هزینه اضافه وارد شده به مهندسین ساختمان ساز باعث شده تا سازندگان قوانین آیین نامه ای را در نظر نگیرند و خطرات زیادی در اثر اجرای غیر صحیح جان پناه ها به وجود بیاید.

• نیاز به تعمیر و نگهداری

  اجرای جان پناه نیاز به تعمیر و نگهداری دارد. ممکن است جان پناه ها در اثر عوامل جوی مانند بارندگی، آفتاب شدید، وزش باد و … دچار ترک خوردگی و خرابی شوند و نیاز به تعمیر داشته باشند. همچنین احتمال آلوده شدن و تغییر رنگ دیوار جان پناه وجود دارد و باید در صورت نیاز آن ها را تمیزکاری کرد.

• جمع شدن آب بارندگی

  اگرچه جان پناه پشت بام از انتقال رطوبت جلوگیری می کند، اما در برخی از مواقع باعث جمع شدن آب بارندگی نیز خواهد شد. اگر معبر مناسبی برای تخلیه آب در جان پناه ها در نظر گرفته شود، این مشکل رخ نمی دهد.

• افزایش وزن ساختمان

  جان پناه ها و اجرای وال پست جان پناه پشت بام باعث افزایش وزن در سطح فوقانی ساختمان می شود و لازم است که حتما طراحی ساختمان با توجه به این بار اضافه انجام شود تا از آسیب به ساختمان جلوگیری شود.

وال مش: به روز ترین تکنیک مهار لرزه‌ای دیوار جان پناه مطابق با نشریه 714

در حالی که امکان اجرای وال پست جان پناه پشت بام وجود دارد، می توان از روش های نوین نیز برای نصب وال پست کمک گرفت. وال مش به روزترین تکنیک مهار لرزه ای برای اجزای غیر سازه ای و دیوار جان پناه است. مطابق با نشریه 714، امکان اجرای وال مش برای جان پناه پشت بام وجود دارد. بدین منظور لازم است که مش الیاف به صورت نوارهای قائم پیوسته دو طرفه برای مسلح کردن و پایدارسازی دیوارها استفاده کرد.
تراکم و عرض نوارهاي الیاف استفاده شده برای وال پست جان پناه پشت بام باید با طراحی و محاسبه دقیق و مطابق با جنس و مشخصات الیاف در نظر گرفته شوند. روی مش الیاف باید ملات ریز دانه با نسبت سیمان به ماسه بادی 1 به 2 با مقاومت فشاری حداقل 30 مگاپاسکال در نظر گرفته شود. الیاف نیز می بایست به صورت دو طرفه با کمک تسمه به دال سقف و وجه بیرونی تیر مهار شوند. عرض تسمه اتصال باید حداقل 100 میلی متر بیشتر از عرض الیاف باشد. این روش اجرای وال پست جان پناه پشت بام، نه تنها برای پشت بام بلکه برای جان پناه های بالکن نیز قابل استفاده است.

کلام پایانی

وال پست جان پناه پشت بام به عنوان یکی از الزامات برای اجرای جان پناه در ساختمان ها شناخته می شود. در حالی که جان پناه تاثیر زیادی روی ایمنی افراد برای جلوگیری از سقوط دارد، می تواند خطرات جدی را نیز به همراه داشته باشد. چرا که متاسفانه عدم مهار لرزه ای آن باعث تخریب آن شده و خطرات زیادی را برای عابرین و افراد ساکن در ساختمان به وجود می آورد. از این رو لازم است که حتما اجرای وال پست جان پناه پشت بام را جدی بگیرید. در صورت داشتن هر گونه سوال در این باره، می توانید با کارشناسان ما در مجموعه سازند در ارتباط باشید.